Неліктен менің Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында ашылған зейнетақы шотымда 2025 жылғы қаңтарда зейнетақы жинақтарының сомасын күрт азайды?

Жауап: Салымшылардың жеке зейнетақы шоттарына (бұдан әрі - ЖЗШ) түскен сомалар апта сайын шартты бірліктің белгіленген құны бойынша шартты бірліктердің баламалы санына қайта есептеледі. Шартты бірлік құнының өзгеруіне зейнетақы активтерін инвестициялау нәтижесінде есептелген инвестициялық кірістің (оң немесе теріс) мөлшері әсер етеді.

Зейнетақы активтерін инвестициялау нәтижесінде туындайтын инвестициялық кіріс құбылмалы шама болып табылады және көптеген факторларға, соның ішінде бағалы қағаздардың нарықтық құнына, валюта бағамдарының өзгеруіне және зейнетақы жарналарының мөлшеріне, олардың түскен күніне, әрбір зейнетақы жарнасы үшін инвестициялау кезеңіне және тұтастай алғанда жалпы сомаға байланысты болады. 

Бұл ретте жекелеген қысқа мерзім ішінде алынған кірістілік зейнетақы активтерін басқару тиімділігінің көрсеткіші болып табылмайды. Зейнетақы активтерін инвестициялаудың ұзақ мерзімді сипатын назарға ала отырып, олардың кірістілігі ұзақ мерзімді кезеңде (кемінде бір күнтізбелік жыл ішінде) қаралуы тиіс.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Әлеуметтік кодексінің (бұдан әрі – әлеуметтік кодекс) 217-бабының 1-тармағына сәйкес мемлекет зейнетақы төлемдерін алушыларға әлеуметтік Кодексте және өзге де нормативтік құқықтық актілерде айқындалған тәртіппен инфляция деңгейін ескере отырып, нақты енгізілген міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары мөлшерінде БЖЗҚ-ға міндетті зейнетақы жарналарының, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарының сақталуына кепілдік береді Қазақстан Республикасының құқықтық актілерімен.

Қазақстан Республикасы Қаржы жарналарын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының қаулысымен бекітілген міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары, ерікті зейнетақы жарналары (зейнетақы төлемдерін алушылар) аударылған жеке тұлғалардың, міндетті зейнетақы жарналары салымшыларының жеке зейнетақы шоттарындағы міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары және ерікті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақы жинақтарының есебін жүргізу қағидаларына сәйкес нарықтың 2023 жылғы 7 маусымдағы № 49, салымшылардың (зейнетақы төлемдерін алушылардың) жеке зейнетақы шоттарына (бұдан әрі - ЖЗШ) түскен сомалар шартты бірліктің белгіленген құны бойынша шартты бірліктердің баламалы санына қайта есептеледі. Шартты бірлік құнының өзгеруіне зейнетақы активтерін инвестициялау нәтижесінде есептелген инвестициялық кірістің (оң немесе теріс) мөлшері әсер етеді. Шартты бірліктің белгіленген құнына сәйкес салымшылардың (алушылардың) зейнетақы жинақтары аптаның бірінші жұмыс күнінің соңындағы және айдың соңғы күнтізбелік күнінің соңындағы жағдай бойынша апта сайын қайта есептеледі және қайта бағаланады. Қайта бағалау нәтижесінде салымшылардың (зейнетақы төлемдерін алушылардың) ЖЗШ-дағы зейнетақы жинақтары ұлғаю жағына да, кему жағына да өзгеруі мүмкін.

Зейнетақы активтерін инвестициялау нәтижесінде туындайтын инвестициялық кіріс тұрақсыз шама болып табылады, яғни белгілі бір кезеңге арналған сыйақы мөлшері нақты айқындалған банктердің депозиттік шарттарында көзделгендей қатаң белгіленген шама болып табылмайды және көптеген факторларға, соның ішінде бағалы қағаздардың нарықтық құнына, валюта бағамдарының өзгеруіне, және зейнетақы жарналарының мөлшері, олардың түскен күні, әрбір зейнетақы жарнасы үшін инвестициялау кезеңі және жалпы сомасы. Сондықтан зейнетақы активтеріне қатысты инвестициялық қызметтің нәтижесінде шетел валюталары бағамдарының құбылмалылығы және қаржы құралдарының нарықтық құнының өзгеруі салдарынан есептелген инвестициялық кірістің мөлшері әр түрлі болуы мүмкін, бұл ЖЗШ-ға зейнетақы жинақтарының сомасына әсер етеді.   Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, сіз көрсеткен кезеңде зейнетақы жинақтары сомасының азаюы шетел валютасында номинацияланған қаржы құралдары бойынша валюта бағамының өзгеруі нәтижесінде теріс инвестициялық кірісті есептеуге байланысты екенін хабарлаймыз.

Бұл ретте жекелеген қысқа мерзім ішінде алынған кірістілік активтерді басқару тиімділігінің көрсеткіші болып табылмайтынын атап өту маңызды. Зейнетақы активтерін инвестициялаудың ұзақ мерзімді сипатын назарға ала отырып, олардың кірістілігі ұзақ мерзімді кезеңде (кемінде бір күнтізбелік жыл ішінде) қаралуы тиіс.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Әлеуметтік кодексінің (бұдан әрі – әлеуметтік кодекс) 217-бабының 1-тармағына сәйкес мемлекет зейнетақы төлемдерін алушыларға әлеуметтік Кодексте және өзге де нормативтік құқықтық актілерде айқындалған тәртіппен инфляция деңгейін ескере отырып, нақты енгізілген міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары мөлшерінде БЖЗҚ-ға міндетті зейнетақы жарналарының, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарының сақталуына кепілдік береді Қазақстан Республикасының құқықтық актілерімен.

НҚА сілтемелері: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2100022220

Акционерлік қоғам акционерлерінің жылдық жалпы жиналысын өткізу мерзімдерінің кейінге ауыстырылуы, яғни 30 тамыздан кейін өткізілуі мүмкін бе?

Жауап: Акционерлердің жылдық жалпы жиналысын өткізудің басқа мерзімдері, оларды ұзарту не ауыстыру негіздері Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделмеген. 

Акционерлік қоғамдар туралы заңның 35-бабының 1 және 3-тармақтарына сәйкес акционерлік қоғам акционерлердің жылдық жалпы жиналысын жыл сайын өткізіп отыруға міндетті және акционерлердің жылдық жалпы жиналысы қаржы жылы аяқталғаннан кейін бес ай ішінде өткізілуге тиіс. Есепті кезең ішінде қоғамның аудитін аяқтау мүмкін болмаған жағдайда аталған мерзім үш айға дейін ұзартылған болып саналады.

Акционерлердің жылдық жалпы жиналысын өткізудің басқа мерзімдері, оларды ұзарту не ауыстыру негіздері Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделмеген. 

НҚА сілтемелері: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000415_#z40

Эмитент өзінің қызметі туралы қандай ақпаратты бұқаралық ақпарат құралдарында жария етуге тиіс? Ақпаратты жария ету тәртібі мен мерзімдері қандай нормативтік құқықтық актімен реглементтеледі?

Жауап: Эмитент Бағалы қағаздар рыногы туралы заңда және уәкілетті органның нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген мерзімдер мен тәртіппен қаржылық есептілік депозитарийінің интернет-ресурсында ақпаратты жария етуге міндетті.

Бағалы қағаздар рыногы туралы заңның 102-бабына сәйкес эмитент эмиссиялық бағалы қағаздардың айналысы кезеңінде осы Заңда және уәкілетті органның нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген тәртіппен және мерзімдерде қаржылық есептілік депозитарийінің интернет-ресурсында ақпаратты жария етуге міндетті. Эмитенттер міндетті түрде жария етуге тиіс болатын ақпараттың тізбесі Бағалы қағаздар рыногы туралы заңның 102-бабының 2 және 5-тармақтарында көзделген. Эмитенттің ақпаратты жария ету тәртібі, эмитент жария етуге  жататын ақпараттың мазмұнына қойылатын талаптар, сондай-ақ эмитенттің қаржылық есептілік депозитарийінің интернет-ресурсында ақпаратты жария ету мерзімдері Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 27 тамыздағы №189 қаулысымен бекітілген Эмитенттің ақпаратты жария ету қағидаларында, Эмитенттің жария етуіне жататын ақпараттың мазмұнына қойылатын талаптарда, сондай-ақ эмитенттің қаржылық есептілік депозитарийінің интернет-ресурсында ақпаратты жария ету мерзімдерінде белгіленеді.

НҚА сілтемелері: 

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000461_#z121

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1800017579

Бағалы қағаздар рыногы туралы заңның 102-бабында көзделген ақпарат жария етілмеген жағдайда жауапкершілік көзделген бе?

Жауап: Бағалы қағаздар рыногы туралы және акционерлік қоғамдар туралы заңнаманың белгіленген талаптары бұзылған жағдайда, Агенттік эмитентке шектеулі ықпал ету шараларын қолдануға, сондай-ақ әкімшілік жауаптылыққа тартуға құқылы.

Бағалы қағаздар рыногы туралы заңның  3-1-бабының 1-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы туралы және акционерлік қоғамдар туралы заңнамасын бұзушылықтарды анықталған, қоғамның лауазымды адамдардырының құқыққа сыйымсыз әрекеттері немесе әрекетсіздігі анықталған, сондай-ақ уәкілетті органның бағалы қағаздар рыногы туралы және акционерлік қоғамдар туралы заңнамада көзделген өзге де талаптары орындалмаған жағдайларда, Агенттік эмитентке шектеулі ықпал ету шараларын қолдануға, сондай-ақ әкімшілік жауапкершілікке тартуға құқылы болады.

НҚА сілтемелері: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000461_#z140

Қоғамда немесе бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілімдерінің жүйесінде акционердің өзекті деректемелері туралы мәліметтер болмаған жағдайда акционерге дивидендтер қалай төленеді?

Жауап: Қоғамда немесе бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілімдерінің жүйесінде немесе номиналды ұстауды есепке алу жүйесінде акционердің өзекті деректемелері туралы мәліметтер болмаған жағдайда, қоғамның жай және артықшылықты акциялары бойынша дивидендтер төлеу  уәкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тәртіппен және мерзімдерде талап етілмеген ақшаны есепке алу үшін Орталық депозитарийде ашылған шотқа жүзеге асырылуға тиіс.

Акционерлік қоғамдар туралы заңның 23 және 24-баптарына сәйкес қоғамда немесе бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілімдерінің жүйесінде немесе номиналды ұстауды есепке алу жүйесінде акционердің жаңартылған деректемелері туралы мәліметтер болмаған жағдайда, қоғамның артықшылықты акциялары бойынша дивидендтерді төлеу уәкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тәртіппен және мерзімдерде, талап етілмеген ақшаны есепке алу үшін орталық депозитарийде ашылған шотқа жүзеге асырылуға тиіс. Сонымен бірге, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 29 қарашадағы №307 қаулысымен бекітілген Орталық депозитарийдiң қызметiн жүзеге асыру қағидаларының 40-1-тармағына сәйкес қоғамда, бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілімдерінің жүйесінде және (немесе) нақтылы ұстауды есепке алу жүйесінде акционердің өзекті деректемелері туралы мәліметтер болмаған кезде, қоғамның жай акциялары бойынша дивидендтер төлеу акционерлердің жалпы жиналысы қоғамның жай акциялары бойынша дивидендтер төлеу туралы шешім қабылдаған күннен кейінгі күннен бастап күнтізбелік тоқсан күн өткеннен кейін бес жұмыс күні ішінде орталық депозитарийдің есепке алу жүйесінде ашылған талап етілмеген ақшаны есепке алуға арналған шотқа жүзеге асырылады; 2)  қоғамда, бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілімдерінің жүйесінде және (немесе) нақтылы ұстауды есепке алу жүйесінде акционердің өзекті деректемелері туралы мәліметтер болмаған кезде, қоғамның артықшылықты акциялары бойынша дивидендтер төлеу орталық депозитарийдің есепке алу жүйесінде ашылған талап етілмеген ақшаны есепке алуға арналған шотқа дивидендтер алуға құқығы бар акционерлердің тізімі жасалған күннен кейін күнтізбелік тоқсан күн өткеннен кейін бес жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады.

НҚА сілтемелері: 

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000415_#z27

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000415_#z28

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1800017920

Кворумға қол жеткізу үшін акционерлік қоғамдағы директорлар кеңесі мүшелерінің саны қанша болуы керек?

Жауап: Директорлар кеңесі мүшелерінің саны кемінде үш адамды құрауға тиіс. Қоғамның директорлар кеңесі құрамының кемінде отыз пайызы тәуелсіз директорлар болуға тиіс. Директорлар кеңесінің отырысын өткізуге арналған кворум қоғамның жарғысында айқындалады, бірақ директорлар кеңесі мүшелерінің жартысынан кем болмауы керек.

Акционерлік қоғамдар туралы заңның 54 және 58-баптарының ережелеріне сәйкес директорлар кеңесi мүшелерiнiң саны кемiнде үш адам болуға тиiс. Қоғамның директорлар кеңесі құрамының кем дегенде отыз пайызы тәуелсіз директорлар болуға тиіс. Директорлар кеңесінің отырысын өткізу үшін кворум қоғамның жарғысында айқындалады, бірақ директорлар кеңесі мүшелері санының жартысынан кем болмауға тиіс.

Директорлар кеңесі мүшелерінің жалпы саны жарғыда белгіленген кворумға қол жеткізу үшін жеткіліксіз болған жағдайда, директорлар кеңесінің жаңа мүшелерін сайлау үшін директорлар кеңесі акционерлердің кезектен тыс жалпы жиналысын шақыруға міндетті. Директорлар кеңесінің қалған мүшелері акционерлердің мұндай кезектен тыс жалпы жиналысын шақыру туралы ғана шешім қабылдауға құқылы.

Осылайша, Акционерлік қоғамдар туралы заңның 54-бабы 5-тармағының және 58-бабы 1-тармағының талаптарына сәйкес келмейтін акционерлік қоғамның директорлар кеңесі директорлар кеңесінің жаңа мүшелерін сайлау үшін акционерлердің кезектен тыс жалпы жиналысын шақыру жөніндегі міндетті шешімді қоспағанда, өзінің құзыретіне жатқызылған қандай да бір шешімдер қабылдауға құқылы болмайды. 

НҚА сілтемелері: 

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000415_#z59

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000415_#z63

Қазақстан Республикасының аумағында форекс брокерлер үшін лицензияны қалай алуға болады?

Жауап: Бағалы қағаздар рыногы туралы заңда "форекс брокер" деген ұғым көзделмеген.

Бағалы қағаздар рыногы туралы заңда "форекс брокер" дегнен ұғым көзделмеген.

Сонымен бірге, Бағалы қағаздар рыногы туралы заңның 45-бабының 1-тармағына сәйкес бағалы қағаздар рыногында уәкiлеттi органның лицензиялауына жататын мынадай қызмет түрлерi жүзеге асырылады: брокерлiк, дилерлiк, инвестициялық портфельдi басқару, катодиандық, трансфер-агенттік, қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметі, бағалы қағаздармен және өзге де қаржы құралдарымен сауда ұйымдастыру. 

Бағалы қағаздар рыногы туралы заңның 63-бабының 3-2-тармағына сәйкес брокер және (немесе) дилер Бағалы қағаздар рыногы туралы заңда белгіленген ерекшеліктерді ескере отырып, өз клиенттеріне ұйымдастырылмаған (биржадан тыс) шетелдік валюта және қор нарықтарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған бағалы қағаздар нарықтарында мәмілелер жасауға байланысты мәселелер бойынша консультациялық, ақпараттық көрсетілетін қызметтер және (немесе) клиенттердің есебінен және мүдделерінде осы нарықтарда мәмілелер жасасу бойынша көрсетілетін қызметтер ұсынуға құқылы.

Қазақстан Республикасының аумағында  жоғарыда көрсетілген қызметтерді жеке тұлғаларға тек брокерлер және (немесе) дилерлер көрсетуге құқылы. 

Бағалы қағаздар рыногы туралы заңның 47-1-бабының 1-тармағына сәйкес жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің ұйымдық-құқықтық нысанында құрылуы мүмкін және қызметін жүзеге асыруы мүмкін трансфер-агенттерді, номиналды ұстаушы ретінде клиенттердің шоттарын жүргізу құқығынсыз брокерлерді және (немесе) дилерлерді қоспағанда, лицензиат акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанында құрылады және қызметін жүзеге асырады. 

Бағалы қағаздар нарығындағы лицензиялау тәртібі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2020 жылғы 30 наурыздағы №40 қаулысымен бекітілген Бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызмет түрлерін жүзеге асыруға лицензияларды беру, оларды тоқтата тұру және олардан айыру қағидаларында белгіленген. 

НҚА сілтемелері: 

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000461_#z54

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000461_#z74

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000461_#z142

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2000020226

Менің атыма тіркелген бағалы қағаздардың болуы туралы ақпарат беруіңізді сұраймын?

Жауап: Эмиссиялық бағалы қағаздар бойынша құқықтарды растау Орталық депозитарийдің есепке алу жүйесінде және (немесе) номиналды ұстауды есепке алу жүйесінде тіркелген тұлғаның дербес шотынан үзінді көшірме беру арқылы жүзеге асырылады.

Осыған байланысты, бағалы қағаздардың болуы туралы ақпарат алу мәселесі бойынша Орталық депозитарийге (Алматы қ., Сәтбаев к-сі, 30/8 үй, тел. +7 (727) 355-47-60) жүгіну қажет. 

Меншікте шетелдік бағалы қағаздардың болуы (болмауы) туралы ақпаратты брокерлік қызмет көрсетуге немесе номиналды ұстаушының қызметтеріне шарттар жасалуы мүмкін номиналды ұстаушылардан алуға болады. Қазақстандық номиналды ұстаушылардың (брокерлер, кастодиандар және т. б.) байланыс деректері Агенттіктің ресми интернет-ресурсында жарияланған (https://www.gov.kz/memleket/entities/ardfm/financial-organizations/48?lang=kk).

"Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (бұдан әрі-БҚР туралы заң) 45 – бабының 2-1-тармағына сәйкес Орталық депозитарий Қазақстан Республикасының аумағында депозитарлық қызметті және бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілімдерінің жүйесін жүргізу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын жалғыз ұйым болып табылады.

БҚР туралы заңның 38-бабының 1-тармағына сәйкес эмиссиялық бағалы қағаздар бойынша құқықтарды растау Орталық депозитарийдің есепке алу жүйесінде және (немесе) номиналды ұстауды есепке алу жүйесінде тіркелген тұлғаның дербес шотынан үзінді көшірме беру арқылы жүзеге асырылады.

Осыған байланысты, бағалы қағаздардың болуы туралы ақпарат алу мәселесі бойынша Орталық депозитарийге (Алматы қ., Сәтбаев к-сі, 30/8 үй, тел. +7 (727) 355-47-60) жүгіну қажет. 

Бұл ретте шет мемлекеттің заңнамасына сәйкес шығарылған бағалы қағаздар кастодиан және (немесе) шетелдік есептік ұйым мен номиналды ұстаушы (клиенттері болып табылатын брокер немесе кастодиан) арасында жасалған шарттар шеңберінде кастодианды және (немесе) шетелдік есептік ұйымды есепке алу жүйесінде де ескерілуі мүмкін екенін атап өтеміз. Тиісінше, меншікте шетелдік бағалы қағаздардың болуы (болмауы) туралы ақпаратты брокерлік қызмет көрсетуге немесе номиналды ұстаушының қызметтеріне шарттар жасалуы мүмкін номиналды ұстаушылардан алуға болады. Қазақстандық номиналды ұстаушылардың (брокерлер, кастодиандар және т. б.) байланыс деректері Агенттіктің ресми интернет-ресурсында жарияланған 

https://www.gov.kz/memleket/entities/ardfm/financial-organizations/48?lang=kk

НҚА сілтемелері: 

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000461_#z54

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000461_#z45