Биыл жазда 18 жасар Руслан демалыс кезінде қосымша ақша табу мүмкіндігін іздеді. Досы оған телефон арқылы ақша табуды үйренгенін айтты. 

— Сонда қалай? – деп сұрады Руслан.

— Мен телефоныма қолданба жүктеп алдым. Ол арқылы түрлі компаниялардың бағалы қағаздарын сатып алып және қайта сатып, арасындағы айырмашылықтан ақша табуға болады. 

— Қызық екен! Көрсетші. 

– Бір қарағанда қиын көрінгенімен, бұл аса қиын емес. Арнайы әдебиетті оқып, толыққанды танысып шығу қажет. Қолданбада инвестициялауды үйрететін бағдарлама бар. Мен әуелі он мың теңгеден сала бастадым. Мұнда екеуіміз секілді 18 жастан бастауға болады.

Инвестицияларға қызығушылық танытқан Руслан онлайн инвестицияларға арналған қолданбалардың бар екенін білді. Олар қалай жұмыс істейді? Толығырақ қарастырайық.

Инвестиция — болашақта пайда, пайыз, бонус және т.б. көру үшін қор нарығындағы бағалы қағаздарды сатып алу. Белгілі бір компанияның бағалы қағаздарын онлайн сатып алуға болады, олар — акциялар, облигациялар деген секілді әртүрлі болады.

Акция — компанияның үлесі. Оны сатып алу арқылы компанияның белгілі бір үлесінің қожайыны атанасыз және болашақта оның кірісінен түскен пайыз, яғни дивидендке ие боласыз. Акцияларды сату арқылы да ақша табуға болады. Егер оның бағасы көтерілсе, оларды сатып, өзіңіз сатып алған кездегі және қазір сатып отырған аралықтағы баға айырмашылығынан пайда көресіз.

Облигация — компанияның қарыз қағазы. Егер оларды сатып алсаңыз, компания белгілі бір мерзімнен кейін ақшаңызды пайызымен қайтаруға уәде береді. Мұның барлығы облигацияларды сату шартында көрсетіледі. 

Тек сенімді компанияларға ғана ақша салған дұрыс, әйтпесе шығынға батып, ақшаңызды жоғалтуыңыз мүмкін. Бұл үшін компаниялардың жұмысын және нарықта не болып жатқанын жақсы түсіну керек. Осындай мүмкіндіктің бар екені туралы ата-аналарыңызды хабардар етіп, қор нарығы жайлы бірге қарастырсаңыздар болады.  

Инвестициялық компаниялар әдетте бағалы қағаздарды сатып алуға болатын арнайы қолданбалар әзірлейді. Бұл делдал компаниялар брокер деп аталады. Олар ниет білдірген адамдарға бағалы қағаздарды сатып алып, оларды сатқаннан түскен айырмашылықтан пайда табуға көмектеседі. Брокер-банктер де болады. Бірқатар қазақстандық банктердің мобильді қолданбасында инвестициялық шот ашып, қор биржасында сауда жасауға мүмкіндік бар.

Қолданбалар Қазақстанда және шетелде, соның ішінде Америка, Еуропа және Азия нарықтарында бағалы қағаздарды сатып алуға және сатуға мүмкіндік береді. Ол үшін осы қолданба арқылы сізге қызмет көрсететін брокер-компаниямен келісімге отыру қажет. 

Инвестиция үшін қанша қаржы керек және одан түсетін пайда көлемі қандай болуы мүмкін? Сіздің салымыңыз жағдайыңыз бен мақсатыңызға қарай әртүрлі болады. Әрине кіріс те соған байланысты. Дегенмен шығын да болуы мүмкін: сатып алған акцияларыңыздың бағасы өсумен қатар құлдырауы да ықтимал. Ондайда компания дивиденд төлеуден бас тартып жатады. Адал брокерлер мұндай тәуекел туралы ескертеді.

Кей қолданбалар инвесторларға көмек ретінде аналитикалық қызметтерді ұсынады. Олар нарықтағы жағдай туралы, белгілі бір бағалы қағаздардың қалай әрекет ететіні жайлы деректер береді, нұсқаулықтар жасайды және баға ұсыныстарын еске салады. Акцияларды, облигацияларды және басқа бағалы қағаздарды бір дегеннен сатып алуға немесе сатуға болады. 

Сонымен қатар кей инвестициялық қолданбалар қор нарығына инвестиция салу бойынша тегін оқытуды ұсынады және қолданба арқылы байланыс орнатуға болатын инвесторлардың онлайн-қауымдастығына қосып қояды. 

Қазақстандық инвестиция қолданбаларында салым сомасы бірнеше жүз теңгеден басталады. Ол сатып алғыңыз келген акцияның құны мен мөлшеріне байланысты. Аталған ақшаны банк картаңызға байланған, өз атыңызға ашылған арнайы брокерлік шотқа аударасыз. Сонда оны қажет болғанда жылдам толтыра аласыз.

Брокер-компания өз қызметтері үшін пайыз алады. Комиссия мөлшері және шотыңыздан ақша шешу талаптары әр компанияда әртүрлі. Бұл сіз қол қоятын келісімшартта көрсетіледі; 

Әдетте қолданбада барлық дивиденд төлемдер аударылатын әмиян болады. Ақшаңызды әмиянда тегін сақтай аласыз немесе банк картасы арқылы шешіп алуыңызға болады. 

Қазақстанның Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің (ҚРҚҚА) тиісті лицензиясы (нақтырақ айтқанда, ресми рұқсаты) бар компаниялар ғана брокерлік қызметпен айналысады. Сонымен қатар өздерінің мобильді қолданбаларын ұсына алады. Лицензияланған брокерлердің тізімін қаржы реттеушісінің сайтындағы «Брокер-дилерлер» бөлімінінен көруге болады. Біздің елде тек екі биржа бар — KASE (Қазақстан қор биржасы) және Astana International Exchange (Астана халықаралық биржасы (AIX)).