Әдетте, жастарға зейнет жасына жету әлі алыс сияқты көрінеді, сондықтан жинақтауды бастауға уақыт бар деп ойлайды. Алайда, зейнетақы жинағы туралы ертерек ойлансаңыз, болашақта қажетті капиталға жету оңай әрі қолжетімді болады.

Fingramota.kz жобасының қаржылық сауаттылық бойынша бизнес-тренері және бренд-амбассадоры Ақжүніс Брасилова зейнетақы жоспарын жастайынан құрастырудың маңыздылығын түсіндірді.

Көп жағдайда «зейнетақы» сөзімен қартаю ұғымы байланыстырылып жатады, алайда бұл екі түсінік бір-біріне тікелей байланысты емес. Зейнетақы жоспары – бұл зейнетке шыққанда құрастырылатын құжат емес. Бұл адамның кірістерін, шығындарын, ағымдағы жинақтарын және зейнетақы кезеңіне дейінгі инвестициялық қадамдық алгоритмін қамтитын жоспар.

Ең қарапайым әдіс – зейнет жасына дейін қанша уақыт қалғанын анықтау. Мысалы, егер 40 жастағы ер адам 63 жасында зейнетке шықса, оның жоспарлауға 23 жылы бар. Уақыт неғұрлым ұзақ болса, бүгін жинақтау керек сома соғұрлым аз болады. Елімізде міндетті зейнетақы жарнасы (МЗЖ) бар, ол бойынша жалақыдан 10% Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына (БЖЗҚ) аударылады, бірақ бұл жеткіліксіз.

Зейнетақы туралы тағы не білу керек?

Бүгінгі таңда зейнетақының екі түрі бар – базалық және ынтымақты зейнетақы.
Базалық зейнетақы мемлекеттік бюджеттен барлық зейнет жасына жеткен азаматтарға төленеді. Бұл төлемнің мөлшері 1998 жылға дейінгі еңбек өтілі мен жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысу өтіліне байланысты есептеледі. Егер адам ешқашан жұмыс істемеген болса және зейнетақы қорында жинақтары болмаса, ол ең төменгі базалық зейнетақы алады, бұл кәріліктегі ең төменгі табыс деңгейін қамтамасыз етеді.

Ынтымақты зейнетақы 1998 жылдың 1 қаңтарына дейін кемінде 6 ай еңбек өтілі бар азаматтарға арналған. 1998 жылға дейінгі еңбек өтілі неғұрлым көп болса, ынтымақты зейнетақы мөлшері соғұрлым жоғары болады. Демек, 1998 жылға дейін кемінде жарты жылдық өтілі жоқ қазақстандықтар ынтымақты зейнетақы алмайды. Олар тек базалық зейнетақыны және жинақтаушы зейнетақы қорында жинаған қаражатты алады. Мұны БЖЗҚ сайтындағы немесе қосымшасындағы зейнетақы калькуляторы арқылы есептеуге болады.

Бірінші әдіс – ерікті зейнетақы жарнасы.Сіз Бірыңғай зейнетақы жинақтау қорына (БЖЗҚ) қаражатты өз бетіңізше аудара аласыз – банктер, «Қазпошта» АҚ арқылы немесе жұмыс берушіге өтініш беру арқылы. Өтініш негізінде жұмыс беруші қаражатты зейнетақы қорына аударады.
Егер сіз жеке кәсіпкер болсаңыз, ЕНПФ-ке ай сайын белгілі бір соманы аударып, зейнетақы шотыңызды толықтыра аласыз.

Екінші әдіс – өмірді сақтандыру полисі. Бұл полиске болашақта зейнетақы жоспарлары мен аннуитеттік төлемдер кіреді.

Бұл салымдар қаражатты мерзімінен бұрын алуға мүмкіндік бермейді. Сонымен қатар, ақшаны көбейтудің балама қаржылық құралдары бар, бірақ олар жоғары тәуекелдерге ие. Мысалы, бағалы қағаздарға инвестициялау арқылы табыс табуға мүмкіндік беретін қор нарығы. Алынған қаражатты одан әрі депозитке салуға болады.

Банктік салымдарда ақша жинаған дұрыс па немесе ерікті зейнетақы жарналарын зейнетақы қорына аударған дұрыс па? Бұл уақытқа (зейнет жасына дейін қанша жыл қалғанына) және қаржылық мүмкіндіктерге байланысты.
Зейнетақы қоры инвестициялық ресурстарды шектеулі түрде пайдаланып, қаражатты консервативті құралдарға салады, бұл салымшылардың ақшасын сақтауға бағытталған. Ал банктегі депозит қаржылық тұрғыдан көбірек артықшылықтар береді, өйткені банктер қаражатты басқаруда кең мүмкіндіктерге ие.

Зейнетақы жоспарын жасау үшін заманауи технологияларды пайдалануға болады – мысалы, ChatGPT. Сұранысты енгізіңіз: «Маған зейнетақы жоспарын құрып бер» және жасыңызды, кіріс сомасын, шығындарыңызды, отбасылық жағдайыңызды және басқа да деректерді жазыңыз. Жасанды интеллект деректерді талдап, сізге жеке зейнетақы жоспарын ұсынады. Сіз ақпаратты нақтылап, түзетулер енгізе аласыз және ай сайын жаңартылған жоспарды алып отырасыз – бұл өте ыңғайлы.

Толығырақ "Бюджетті жоспарлаймыз" бөлімінен оқыңыздар