2021 жылғы қазанда банктердің және МҚҰ-ның жеке тұлғалардың мерзімі өткен берешегін сотқа дейін реттеудің бірыңғай және міндетті тәртібі заңнамалық түрде енгізілді. Осы кезеңнен бастап ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі кейбір нормативтік құқықтық актілерге түзетулер енгізді, олар кредиттер бойынша мерзімді өткізіп алу мәселесін едәуір жедел және тиімді шешуге мүмкіндік береді.

Fingramota.kz мерзімі өткен берешекті реттеу бойынша күшіне енген нормалар туралы айтып береді.

2021 жылғы 1 қазандағы Заңда не айтылған?  

Банктердің және МҚҰ-ның жеке тұлғалардың мерзімі өткен берешегін сотқа дейін реттеудің осы бірыңғай және міндетті тәртібін енгізудің кредиторлардың қарыз алушылардың өтініштерін қарауға формальды қарауы және 6 және одан да көп айға созылатын шешім қабылдау рәсімінің ұзақтығы негіз болды.

2021 жылғы 1 қазаннан бастап Қазақстанда банктер мен МҚҰ үшін мерзімі өткен берешекті сотқа дейін реттеудің бірыңғай тәртібі қолданылады. Бұл өмірлік қиын жағдайға тап болған және қарыздарын төлей алмай жүрген адамдарға арналған. Ең жақсы шешім – мәселені кредитормен талқылау және ымыраға келу. Осылайша, кредит бойынша пайда болған берешекті басқарудың заңнамалық тетігі пайда болды.

1. Тәртіпке сәйкес банктер мен МҚҰ қарыз алушыны кешіктіру басталған сәттен бастап күнтізбелік 20 күн ішінде хабардар етуге міндетті. Хабарламада кредиторлар азаматтарға пайда болған кешіктірудің нақты мөлшерін көрсете отырып, төлемдер енгізу қажеттігі, олардың банкке немесе МҚҰ-ға жүгіну құқығы және кредиттер мен микрокредиттер бойынша өз міндеттемелерін орындамау салдары туралы да хабардар етуге тиіс.

2. Қарыз алушы кешіктіру басталған күннен бастап күнтізбелік 30 күн ішінде жазбаша өтінішпен немесе кредиттік шартта жазылған өзге де тәсілмен кредиторға қарызды қайта құрылымдау үшін жүгінуге құқылы. Өтініште кешіктірудің туындау себебі және ықтимал қайта құрылымдау нұсқалары көрсетіледі.

3. Қарызды қайта құрылымдау шарттары:

• сыйақы мөлшерлемесін төмендету;
• төлемді кейінге қалдыру;
• өтеу әдісін өзгерту;
• қарыз мерзімін ұлғайту;
• мерзімі өткен негізгі борышты және (немесе) сыйақыны кешіру, айыпақыны (айыппұл, өсімпұл), комиссияларды және қарызға қызмет көрсетуге байланысты өзге де төлемдерді жою;
• ипотека нысанасы болып табылатын жылжымайтын мүлікті дербес сату немесе кепіл мүлкін кредиторға беру жолымен бас тарту төлемін беру;
• міндеттемені сатып алушыға бере отырып, жылжымайтын мүлікті сату түрінде болуы мүмкін.

4. Кредитор күнтізбелік 15 күн ішінде қарыз алушылардың өтінішіне жауап беруі керек.

Анықтама үшін: 2021 жылдан бастап бірыңғай тәртіп 1,3 млн қарыз алушыға шарт талаптарын өзгертуге мүмкіндік берді, оның ішінде 2023 жылдың басынан бастап кредиторлар 815 мың қарыз алушының  (330 мың банк қарыз алушысы, 485 мың МҚҰ қарыз алушысы) қарыздарын қайта құрылымдауды жүргізді. 

Ағымдағы жылғы 1-жартыжылдықта 286,1 мың қарыз алушының қарыздары қайта құрылымдалды (оның ішінде 143,1 мың банктердің қарыз алушысы, 143 мың МҚҰ-ның қарыз алушысы) жалпы сомасы 463 млн теңгеге (оның ішінде банктер – 315,6 млн теңге, микроқаржы ұйымдары – 147,3 млн теңге) құрады.

Банктерге және МҚҰ-ға қандай жаңа талаптар белгіленді? 

2024 жылғы қаңтар

Азаматтардың проблемалық берешегін реттеудің сотқа дейінгі тәртібінің тиімділігін арттыру үшін нормативтік-құқықтық актілермен банктер мен МҚҰ-ға жаңа талаптар белгіленді.

1. Егер 2021 жылғы 1 қазандағы заңда қарыз алушы банкке немесе  МҚҰ-ға төлем мерзімі өткен берешекті 30 күн ішінде реттеуге өтініш бере алса, ағымдағы жылғы қаңтардан бастап НҚА-да төлем мерзімі өткен күннен бастап күнтізбелік 30 күн өткен соң қарыз шартының талаптарын өзгерту туралы өтініш беруге мүмкіндік беріледі. 

Яғни, қарыз алушы үшін төлем мерзімі өткен күн аса маңызды емес және ол қарызды өтеу үшін кредиторға жүгіне алады.

Жаңа қағидаларда банктің мобильдік қосымшасы арқылы банктік қарыз шартының талаптарына өзгерістер енгізу туралы өтініш беру мүмкіндігі көзделген.

2. Тағы бір норма банктер мен МҚҰ-ның кредитті қайта құрылымдау мәселесін қарау үшін қарыз алушыдан төлем мерзімі өткен берешекті немесе оның бір бөлігін біржолғы өтеуді талап ете алмайтынына байланысты.  

 Іс жүзінде кредит бойынша жаңа төлем кестесін ұсыну үшін көптеген банктер және МҚҰ қарыз алушыдан алдымен қарыз сомасының 20-30% мөлшерінде жарна төлеуді талап етіп, содан кейін ғана қайта құрылымдау мәселесін шешуге кірісетін. Енді бұл тәжірибе жойылды.

3. Банктік қарыз шарты бойынша міндеттемелерді орындау мерзімі өткен кезде банкті хабардар ету нысаны және мерзімі өткен берешегі бар қарыз алушымен және үшінші тұлғалармен өзара іс-қимыл жасау тәртібі бекітілді.

Азаматтардың Агенттікке берген жолданымдарына сүйенсек,  банктер кредит бойынша төлем мерзімі өткен қарыз алушының құқықтары мен міндеттері туралы ақпаратты толық жария етпеген кезде проблемалар пайда болатынын көруге болады.

Жаңа нормалар банктерді қарыз алушыны банктік қарыз шартында көрсетілген қарыз алушының тұрғылықты жері (орналасқан жері) бойынша SMS-хабарлама, push-хабарлама немесе мобильді қосымша арқылы хабардар етуге міндеттейді.

Хабарламада мерзімі өткен берешектің толық сомасы, сондай-ақ негізгі борыш, сыйақы бойынша есептелген сома көрсетілуі тиіс. Сонымен қатар, хабарламада негізгі борышты қайтару және (немесе) сыйақы төлеу бойынша міндеттемелерді бұзғаны үшін есептелген айыпақының (өсімпұлдың) сомасы болуға тиіс. 

Жаңа НҚА-ға банктердің қызметкерлерінің кредит бойынша мерзімі өткен клиенттермен өзара іс-қимылы бойынша нормалар енгізілген.

Талаптар коллекторлық агенттік қызметкерлерінің борышкерлермен өзара іс-қимыл тәртібі көзделген, өзара іс-қимыл тәсілдері, кезеңділігі мен уақыты бойынша шектеулер белгіленген «Коллекторлық қызмет туралы» Заңға ұқсастығы бойынша белгіленген. Сондай-ақ бұл заң борышкердің орналасқан жерін және (немесе) байланыс деректерін белгілеу мақсатында ғана жүзеге асырылатын үшінші тұлғамен өзара іс-қимылды көздейді.

Банктер құрылымында проблемалық қарыз алушылармен жұмыс жүргізетін бөлімшелер бар, олар қарыз алушылармен не үшінші тұлғалармен өзара іс-қимылды жүзеге асырады. Оларға борышкерлермен өзара іс-қимыл бойынша жаңа талаптар есептелген.

Енді банк қызметкері кредит бойынша мерзімін өткізген клиентті жұмыс күндері сағат 8.00-ден 21.00-ге дейінгі кезеңде тұрғылықты жері не қарыз алушының орналасқан жері, не қарыз алушының тіркелген жері бойынша, не банктің (филиалдың) үй-жайында аптасына үш реттен артық емес және жұмыс күні бір реттен артық емес хабардар ете алады.

Банктің бастамасы бойынша телефон арқылы келіссөздер жүргізу арқылы жұмыс күндері сағат 8.00-ден 21.00-ге дейінгі кезеңде үш реттен артық емес және демалыс және мереке күндері сағат 9.00-ден 19.00-ге дейінгі кезеңде екі реттен артық емес хабардар ете алады.

Банктің үшінші тұлғамен өзара іс-қимылына мерзімі өткен берешекті реттеу және (немесе) өтеу үшін қарыз алушының орналасқан жерін және (немесе) байланыс деректерін белгілеу мақсатында жол беріледі.

2024 жылғы 19 маусым

«Кейбір заңнамалық актілерге кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеуді және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңмен кредитордың қарыз алушыны кешіктірудің туындағаны туралы хабардар ету мерзімі 20 күннен бастап 10 күнге дейін қысқарады.

Бұл ретте кредитордың кредит беру шартының талаптарын өзгерту бойынша ұсыныстарын алған күннен бастап күнтізбелік 30 күн ішінде қайта құрылымдау талаптары бойынша келісімге қол жеткізбеу реттеуден бас тарту болып есептеледі.

Өзіңізге және жақындарыңызға қамқор болыңыз, қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!