kk

Детское приложение

Цифрлық гигиена дегеніміз не және ол балаларға не үшін қажет?

time 6.11.2024
aye 1

Заманауи өмірде интернет балалардың білім алуына, қарым-қатынас жасауына және көңіл көтеруіне үлкен мүмкіндіктер береді. Алайда сонымен қатар оның белгілі бір қауіпі де бар. Тек биыл жыл басынан бері Қазақстан полициясы 9,4 мыңға жуық интернет-алаяқтық оқиғасын анықтаған, бұл барлығы үшін, әсіресе балалар үшін желідегі қауіпсіздік мәселесі өзекті болып тұрғанын көрсетеді.

Балаларға цифрлық гигиенаны үйретудің маңызы

Цифрлық гигиена — өзіңізді және деректеріңізді қауіпсіз түрде қорғауға көмектесетін интернеттегі тәртіп ережелерінің жиынтығы. Бұл әсіресе балалар үшін өте маңызды: олар көбіне өзіне төнуі мүмкін желідегі барлық қауіпті түсіне бермейді. Цифрлық гигиенаны үйрену шынайы өмірдегі қаржы қауіпсіздігі негіздерін үйрену сияқты өзекті. Яғни, офлайн өмірде де маңызы бар.

Балаларға арналған интернеттегі негізгі қауіптер

1.Кибербуллинг — онлайн-ортада баланы қорлауға бағытталған агрессивті немесе қорлау әрекеттері. Олар баланың психикалық денсаулығына елеулі теріс әсер етуі мүмкін.

2.Алаяқтық — балалар әлеуметтік желілер, мессенджерлер, ойындар арқылы ақша немесе жеке мәліметтерін бопсалайтын қаскүнемдердің құрбаны айналуы мүмкін: үйдегі ересектердің төлем картасының толық дерегін, артқы жағындағы құпия кодты, геолокацияны, тұратын жері туралы мәліметтерді сұрайды. Алаяқтар баланың сенімін пайдаланады.

3.Жасына сай емес контент. Интернетте балалар байқаусызда өз жасына сәйкес келмейтін материалдарға тап болуы мүмкін. Олар: зорлық-зомбылық көріністері, бейәдеп сөздер, 18+ арналған ақпарат және т.б.

4.Интернетке тәуелділік. Интернетте тым көп уақыт өткізу баланың денсаулығы мен мектептегі үлгеріміне теріс әсер етуі ықтимал. Балалар көбіне шынайы өмірді ұмытып, виртуалды кеңістікке еніп кетеді. Бұл олардың физикалық және психикалық әл-ауқатына әсер етеді.

Балаларға арналған цифрлық гигиенаның негізгі ережелері

1.Жеке ақпаратпен бөліспеңіз

Интернетке жеке ақпаратты ешқашан жарияламаңыз: үйіңіздің мекенжайы, мектебіңіз, телефон нөміріңіз, құпия сөздер, банк карталары және т.б. Бейтаныс адамдар бұл ақпаратты өз мақсатына, мысалы, деректер немесе ақша ұрлау үшін пайдалануы мүмкін.

2.Интернеттегі бейтаныс адамдарға сенбеңіз

Интернет арқылы ғана таныс адамдарыңызбен кездесуге ешқашан келіспеңіз. Олар өздерін кез келген адам ретінде көрсетуі мүмкін, мысалы, құрдастар, банкирлер, полиция қызметкерлері, мұғалімдер. Олар ойын ойнауды ұсынса да, нұсқауларын орындамаңыз. Сонымен қатар, алаяқтар жеке ақпаратыңызды алу немесе кездесуді алаяқтық жолмен ұйымдастыру үшін жарыстар мен сауалнамалар сияқты түрлі айла-тәсілді жиі қолданады. Интернеттегі бейтаныс адамдардың ұсыныстарына «жоқ» деп айтуды үйреніңіз және ата-анаңызға бәрін айтатын болыңыз!

3.Бірнәрсені интернетке жариялағанда сақ болыңыз

Интернетте жарияланған кез келген ақпарат (фотолар, видеолар, мәтіндер) сонда мәңгі қалады және киберқылмыскерлер оны өздерінің пайдакүнемдік мақсатына, мысалы, бопсалау үшін пайдалана алады.

4.Күдікті сілтемелерді ашпаңыз немесе тексерілмеген көздерден бағдарламалар жүктемеңіз.

Қолданбаларды тек ресми дүкендерден орнатыңыз және жүктеп алмас бұрын шолуларды тексеріңіз. Бұл құрылғыға вирустардың кірмеуіне және жеке ақпаратыңызды қорғауға көмектеседі.

5.Бірегей әрі күрделі құпиясөздерді пайдаланыңыз

Әртүрлі сервистер үшін бірдей құпиясөздерді пайдалану — ең жиі кездесетін қателік. Кибералаяқтар олардың біреуіне кірсе болды, қалған барлық аккаунтыңызды бұза алады. Ұзындығы кемінде 8 таңбадан тұратын және әріптерден, сандардан және арнайы таңбалардан тұратын күрделі құпиясөздер құрастырыңыз.

6.Маңызды сервистерге кіру үшін жария Wi-Fi-ды пайдаланбаңыз

Қоғамдық орындарда әлеуметтік желілердегі аккаунттарға, түрлі қолданбаларға, әсіресе банк картасы байланыстырылғандарына кіру қауіпті. себебі деректер қорғалмаған желілер арқылы ұрлануы мүмкін. Мобильді интернетті немесе қорғалғалған VPN-қосуды қолданған дұрыс.

7.Достарыңызбен желіден тыс сөйлесіңіз

Гаджеттерге ұзақ уақыт жұмсап, шынайы өмірде достарыңызбен және жақындарыңызбен әңгімелесуден алатын қуанышты сәттерді өткізіп аласыз. Спортпен айналысу, хобби, кітап оқу сияқты істерді де ұмытпаңыз. 

Цифрлық гигиена заманауи балаларды тәрбиелеудің ажырамас бөлігіне айналып келеді және ол отбасы мен мектептен басталады. Ата-аналар мен мұғалімдер балаларының интернетте не істеп жатқанын бақылап қана қоймай, сонымен қатар оларға қарапайым қауіпсіздік ережелерін, ең жақсысы — өзі үлгі болуы, сондай-ақ балаларымен ашық және шынайы сөйлесуі керек. 

white-arrow Тізімге

Аптаның үздік жаңалықтары

30.04.2025

Агенттік Алматы қаласы колледждерінің студенттері арасында қаржылық сауаттылық бойынша «Финатлон» II...
28.04.2025

Картаны бұғаттау: егер шотыңыз бұғатталған болса не істеу қажет

16.04.2025

Қазақстанда брокерді қалай дұрыс таңдауға болады?
30.04.2025

Кредиттер мен микроқарыздар ресімдеуге ерікті түрде тыйым салу: қазақстандықтарға нені білу маңызды
29.01.2025

Салық шегерімдері дегеніміз не және 2025 жылы оны қалай қолдануға болады

18.02.2021

Жеке сот орындаушылары "қол сұғылмайтын" банк шотын бұғаттауға құқылы ма?
Біз туралы Жаңалықтар Балаларға арналған Байланыстар